Introductie
Iedereen verdient een waardig, eervol en vooral persoonlijk afscheid. Als kind was hij al gefascineerd door de dood. Het mysterie rondom de dood en ook het verdriet wat de dood met zich meebracht. Vandaag ben ik in gesprek met Iede Hoorn, van Iede Hoorn Uitvaartzorg.
Iede: Hey Aisha, welkom in Amsterdam.
Aisha: Dank je wel.
Iede: Welkom bij mij thuis. En ontzettend leuk dat ik hier met jou in gesprek ga om wat meer over mezelf te vertellen maar ook wel over de fascinatie of waarom ik het zo belangrijk vind dat nabestaanden goed worden ontzorgd.
Aisha: Fijn dat we hier inderdaag zijn, de allereerst uitzending.
Iede: Ja spannend ook voor jou. Dat is toch wel weer een volgende stap ook voor jou om een podcast en beelden te maken voor jouw bedrijf.
Aisha: Je gaf net al aan voor families... kun je ons meenemen in hoe kijk jij naar de dood en wat je kan betekenen voor families.
Iede: Elke keer is het weer anders. Het ligt er natuurlijk aan wie mij belt maar wat ik heel belangrijk vind Is dat elke familie, en dan maakt het helemaal niet uit of iemand jong is overleden of oud. Iedereen verdient een waardig afscheid. En bij een waardig afscheid vind ik het heel belangrijk dat vooral de nabestaanden, dus de familie, vrienden, iedereen, ontzorgd wordt. Dat we met elkaar iets moois neerzetten, iets waardigs neerzetten. En de persoon die is overleden verdient nou eenmaal een afscheid passend bij de persoon die is overleden.
Aisha: Hoe breng je dat in kaart dan, hoe bepaal je wat een familie nodig heeft?
Luisteren en nog eens luisteren
Iede: Je gaat in gesprek. Eigenlijk ga ik blanken naar de mensen. Ik ga naar ze toe, ik bel aan. Ik kom binnen ik observeer in eerste instantie. Ik kijk om me heen, wat zie ik hier. Welke mensen heb ik hier tegenover me zitten? Waar liggen de behoeftes? Want tijdens zo’n gesprek kom je er al vrij snel achter wat mensen willen en hoe mensen het willen. En.. luisteren vooral luisteren, luisteren luisteren naar mensen, constant.
Aisha: Kijken wat er gebeurt, wat de situatie is.
Iede: Precies.
Aisha: En soms heb je mensen al van tevoren gesproken.
Iede: Het gebeurt dus eigenlijk steeds vaker dat mensen, voor dat ze komen te overlijden, bijvoorbeeld mensen die ziek zijn of door euthanasie komen te overlijden bijvoorbeeld. Mij al bellen of een e-mail sturen van: "Goh, Iede vind je het oké om het met mij in gesprek te gaan? Ik zal heel graag al mijn uitvaartwensen willen bespreken, zodat strakjes als ik er niet meer ben, mijn nabestaanden precies weten wat ik wil. En hoe ik het zou willen vormgeven." Dus dan ga ik bij deze personen op bezoek en dat is echt wel heel bijzonder hoor. Dat je iemand ontmoet bij leven en wetende dat die persoon binnen korte tijd er niet meer is.
Dan ga je het gesprek aan en ga je wederom ook weer blanco zo’n gesprek in. En het is eigenlijk weer een kwestie van luisteren, constant weer dat luisteren. Dus ik ga met die persoon in gesprek en horen van goh waar liggen de behoeftes. Wordt het begraven, wordt het cremeren, een opbaring thuis of ga je naar een uitvaartcentrum? Vind je het belangrijk dat jouw nabestaanden nog een bepaalde gaan hebben in jouw afscheid en zo ja, welke rol? Dan is het voor mij om al die wensen aan te horen, te noteren. En ook wel de persoon een beetje de belofte te doen van: “Ik ga ervoor zorgen dat jouw afscheid gaat worden zoals wij hier met elkaar besproken hebben. En dat probeer ik dan ook. Op een gegeven moment is de persoon weggevallen en dan kom ik bij de nabestaanden en dan gaat het over hét afscheid en dan geef ik ook aan: “Dit zijn de wensen van vader, moeder of wie dan ook.” Hoe staan jullie daarin? En laten we zoveel mogelijk zijn of haar wensen nastreven.”
Aisha: Lukt het ook weleens niet? Dat een persoon die komt te overlijden zulke gekke of dure wensen heeft dat een familie zegt, dit kunnen of willen we niet doen?
Wat de nabestaanden willen is ook belangrijk
Iede: Tot nu toe lukt het aardig om de wensen te doen laten uitkomen. Pasgeleden was er een uitvaart van een jonge vent en die had aangegeven van ik wil muziek tijdens mijn afscheid. Het mag pianomuziek zijn maar geen muziekstukken die ik zelf op de piano heb gespeeld. Absoluut niet. Dus ik in gesprek met de nabestaanden en die gaven aan van, we hebben een aantal muziekstukken uitgekozen waaronder één muziekstuk wat hij wel zelf heeft gespeeld. Maar we gaan het wel luisteren want we willen gewoon dat nummer tijdens het afscheid omdat het voor ons belangrijk is en ook voor ons hele mooie herinneringen oproept. Toen zei ik: “We gaan zoveel mogelijk zijn wensen aanhouden maar als dit muziekstuk zo belangrijk is voor jullie en jullie zijn zijn nabestaanden, jullie moeten ook verder.. Ja, ach ja, dan kan ik me er ook iets bij voorstellen dat dan één zo’n muziekstuk niet zoveel moet uitmaken.
Aisha: Precies. Want het gaat erom, natuurlijk ook hoe heeft diegene geleefd en wat vindt diegene belangrijk. Maar wat je net ook zelf zegt, de familie moet verder en die moeten ook een goed gevoel hebben bij de uitvaart.
Ide: Exact. Het is ook hun afscheid. Het moet goed zijn en ook goed voelen. En dan kan bijvoorbeeld iemand zeggen bij leven: “Niemand gaat mij meer zien als ik ben overleden. Kist gaat dicht en ik ga de koeling in.” Maar voor hetzelfde geld is er nog een moeder, vader, broer, zus, neef, nicht, partner, kind die zegt: “Ja maar ik wil hem wel even zien om dat ie er ook daadwerkelijk niet meer is. En voor mijn verwerking is het belangrijk om de persoon nog heel eventjes aan te raken.” Ja.. .wat doe je dan hè?
Aisha: Ja, wat doe je dan?
Iede: In mijn geval denk ik dat ik het toch laat bij.. overlaat aan de nabestaanden om die keuze te maken. Doe wat goed voelt en hou het in je achterhoofd dat dit de wens is die is uitgesproken. Dan kun je alsnog altijd de keuze maken: het is niet zo dat iedereen de persoon nog gaat zien. Als het een enkeling is en daarna gaat alsnog de wens uitkomen dat meneer de koeling ingaat en de kist gaat dicht. Ja.
Aisha: Dat stem je echt af op het moment.
Iede: Sowieso.
Aisha: Het is echt maatwerk.
Wat er wel en niet vooraf te bepalen is
Iede: Sommige dingen kan je van te voren ook niet bepalen hè? Het ligt natuurlijk ook aan het moment, hoe de nabestaanden het op dat moment willen.
Aisha: Wat is iets wat je niet van te voren kan bepalen, wat echt anders kan gaan?
Iede: Heel veel dingen toch eigenlijk wel hè? Bijvoorbeeld dat de persoon bij leven zegt: “Ik zou het heel leuk vinden om mijn afscheidsbijeenkomst in de buitenlucht, in de tuin of op een bepaalde locatie, groots met die en die artiest te laten plaatsvinden. Maar ja, als iemand is overleden dan gaan we natuurlijk kijken, welke locaties zijn er daadwerkelijk beschikbaar? Ja, ik heb de wens genoteerd dat het afscheid in de tuin moet plaatsvinden. Maar goed, als het nood weer is of het is middenin de winter. Dus locatie is natuurlijk afhankelijk van het moment, is de plek beschikbaar?
Het gebeurt ook steeds vaker dat crematoria en begraafplaatsen vol zijn vanwege het groot aantal overlijdens. Dan lopen dingen soms anders dan vooraf besproken. Iemand kan natuurlijk ook van te voren niet weten hoe het ziekteproces zal voortzetten. Iemand kan zeggen: “Ik wil graag dat mijn kist geopend is en dat iedereen om me heen staat, dat iedereen me kan zien.” Maar goed, voor hetzelfde geld is iemand zo afgetakeld of dat iemand, om wat voor reden dan ook, niet meer toonbaar. Dan wordt het ook een andere wens. Het is eigenlijk constant kijken van ok, dit zijn de wensen.. We gaan zoveel mogelijk kijken naar de wensen maar het is niet allemaal van te voren te bepalen van wat kan en wat kan niet.
Aisha: Wat je zegt, het moet ook haalbaar zijn en goed voelen voor iedereen.
Iede: Ja, het is eigenlijk constant aanvoelen van waar liggen die behoeftes. Iemand kan bij leven natuurlijk aangeven van dit en dit wil ik. Maar het zijn ook de nabestaanden die moeten dealen met het overlijden en ook een weg moeten vinden om op een goede manier afscheid te nemen. Zodat ze daarna ook verder kunnen met hun verdriet en het verwerken van het overlijden.
Een uitvaart zonder nabestaanden
Aisha: Als er überhaupt nabestaanden zijn, want ik hoor ook steeds vaker dat mensen ook zonder nabestaanden een uitvaart hebben. Heb jij dat ook weleens gehad?
Iede: Ja, of dat er bijvoorbeeld alleen maar vrienden zijn. Of buren. Ik heb een keer een uitvaart meegemaakt, dat was een mevrouw waarmee ik in gesprek ging. Een vriend van haar was overleden, een meneer van in de negentig. Zij was zelf tachtig, er was verder geen familie. Er was niemand meer. Maar zij gaf aan: “De katholieke kerk was belangrijk voor meneer. Ik wil de religie terug laten komen in zijn afscheid. Ik wil gewoon voor hem een katholieke uitvaartmis met alles wat daar bij hoort. De pastoor, wierrook, wijwater, de zege.
Noem het maar op, álles wat te maken heeft met een katholieke uitvaartmis, moest bij zijn afscheid aanwezig zijn. De dag van het afscheid was ook in een kerk. Op de eerst rij zat mevrouw. Ik ben er maar naast gaan zitten want er was niemand anders in die kerk. En er was een pastoor die de dienst begeleidde. Het was een dienst van anderhalf uur met alles erop en eraan. En daarna is hij weggebracht naar de begraafplaats en hebben de dragers hem weggebracht. En ik liep met die mevrouw achter de dragers aan naar het graf en dat was het afscheid.
Aisha: Wat bijzonder.
Iede: Heel bijzonder. En zo persoonlijk ook weer. Ondanks dat... het was natuurlijk zo klein, er was één iemand aanwezig voor zijn afscheid. Maar waarom hem niet dat afscheid geven, omdat er maar één iemand in de zaal zit, is natuurlijk onzin. Dus we hebben het gewoon helemaal gedaan wat echt paste bij deze meneer.
Aisha: Dat is eigenlijk ook wel een beetje een contrast ten opzichte van de uitvaarten die jij ook wel doet he? Die heel bombastisch en groots worden gedaan. Die jij heel goed kan begeleiden, met alles erop en eraan. En dan heb je zo’n uitvaart dat zo klein is. En toch zie ik jou met dezelfde passie dit verhaal vertellen.
Iede: En dat is ook zo. Ik word oprecht, en dat klinkt heel stom, maar ik word ook oprecht heel blij van het organiseren voor iemand. En dan maakt het niet uit, nogmaals, of dat heel groots is of heel klein. Misschien is het juist wel weer de uitdaging om iets kleins mooi te laten zijn. En lief en intiem. Ik wil niet zeggen dat een groots afscheid niet intiem kan zijn maar het is constant weer zoeken naar een manier waarop het afscheid gewoon zo mooi vormgegeven kan worden, dat het voor iedereen goed voelt. En of er nou twee mensen in de zaal zitten, of er zitten er driehonderd. Dat iedereen met een bepaald gevoel naar huis kan gaan. Het verdriet is niet minder als het afscheid heel groots is of klein is. Maar het moet vooral, ik denk toch wel een positief gevoel brengen. Gek klinkt dat eigenlijk hè?
Aisha: Nou ik vind het heel mooi dat je er zo instaat want het is echt iets menswaardigs dan hè? Elk mensenleven verdient het om ook op die manier afgesloten te worden.
Iede: Sowieso, zeker.
Aisha: Dat heb je hoog in het vaandel staan.
Iede: Ja.
Als jongetje al gefascineerd door de dood
Aisha: Ik gaf net in het begin al aan dat jij als jongetje al gefascineerd was door de dood. Hoe is dat zo ontstaan en wat kun je erover vertellen?
Iede: Dan moet ik even weer terug. Dan ga ik zevenendertig jaar terug in de tijd. Mijn eerste herinneringen aan een bezoek aan het uitvaartcentrum, toen was ik een jaar of zeven, acht.
Mijn overgrootmoeder was overleden. Dat was de allereerste keer dat ik een dood persoon zag. Toen dacht ik al: “Wat is dit? En wat gebeurt hier en hoezo verkleurt ze zo rond haar mond?” Ik kan me nog heel goed herinneren dat ik dat zag en dat ik dat heel gek vond als kind.
Aisha: Omdat het lichaam niet op je oma leek?
Iede: Ik kon niet goed begrijpen A) Zo’n kist, met zo’n glasplaat. En daar lag dan mijn overgrootmoeder. En ik zag dus die verkleuring rond haar mond en dacht ik, wat heeft ze gedaan, wat is dat voor rare kleur? Als kind kon ik het niet begrijpen wat het nou was. Ik vond het gek dat ik mee moest naar zo’n kerk en dat iedereen aan het huilen was. Ik begreep er toen helemaal niets van. Uiteraard, veel te jong om dat te begrijpen.
Aisha: Het werd je ook niet verteld waarschijnlijk in die tijd.
Iede: Nou niet echt, ik moest mee. Ik weet alleen dat ik absoluut niet mee wilde naar de kerk maar ik moest daar bij zijn. Dus dat was mijn eerste ervaring met een dode. Nou wat ouder en toen in groep acht kregen we een rondleiding in een uitvaartcentrum, ik was twaalf. We kregen een rondleiding met de hele groep, met de hele klas. We mochten kijken in zo’n verzorgingsruimte, in een kisten depot, die stonden daar. Ik vond dat heel fascinerend en ik kan me nog goed herinneren dat eigenlijk alle klasgenootjes zoiets hadden van gadver, wat is dit? Ik wil het helemaal niet zien, ik vind het maar eng. Ik had zelf zoiets van: “Oh ik wil meer weten: waar is de koeling, hoe ziet dat dan eruit, hoeveel mensen liggen daar dan, nou ja alles.” ik wilde eigenlijk heel veel dingen weten. Ik kreeg de antwoorden toen niet omdat het moment er niet naar was. We waren met een te grote groep om al die vragen beantwoord te krijgen. Dus wij gingen daar op een gegeven moment weer weg en het zat ergens in mijn systeem. Het is ergens opgeslagen maar ik heb het een soort van weggestopt.
Ik vond mijzelf nog te jong. Je hebt ook geen idee wat je moet gaan studeren, laat staan wat je daarna moet gaan doen voor werk.
Dus ik heb het geparkeerd en het is eigenlijk een aantal jaren later weer teruggekomen toen ik werkzaam was in de zorgsector. De ouderenzorg waar heel veel bewoners kwamen te overlijden en dus weer geconfronteerd werd met die dood. En ik ook zag hoe de overleden persoon werd verzorgd en in de kist werd gelegd, hoe iemand werd weggebracht. Daar hield het natuurlijk op, want dan ging ik verder met mijn werkzaamheden en een uitvaartbedrijf nam dat over. Toen dacht ik al: “Wat interessant, wat gebeurt er dan, wat moeten ze nog verder meer regelen dan, hoe ga je om met een familie die rouwt?” Heel veel vragen. Wederom geparkeerd.
Van de luchtvaart naar de uitvaart
Toen ben ik negen jaar gaan vliegen, een beetje de wereld gezien. Veel mensenkennis eigenlijk opgedaan, heel veel mooie dingen gezien. Heel leuk, echt te gek. En toen kwam het weer terug. Ik was dertig, fietste naar mijn sportschool, zag er een bord staan bij ons in de buurt “Yarden bouwt hier een multicultureel uitvaartcentrum”. En toen werd ik wéér getriggered. En toen dacht ik: “Ok ik ben nu dertig en ik denk dat het nu goed is om te onderzoeken wat nou eigenlijk de hele uitvaartwereld inhoudt. Wat doet zo’n uitvaartcentrum nu precies? En wat doet een uitvaartverzorger? Ik had teveel vragen. Ik heb een e-mail gestuurd en werd uitgenodigd bij een mevrouw aan tafel en zij vertelde me: “We gaan binnenkort een uitvaartcentrum openen, we zijn op zoek naar mensen. We vonden jouw mail zo leuk eigenlijk, omdat je nul ervaring hebt wil ik jou voorstellen aan een uitvaartverzorger. Jij mag twee dagen met haar mee op pad, om te zien wat zij doet en aan haar kan je al je vragen stellen die je mij in de mail hebt gesteld.
Aisha: Wat dacht je toen je die mail kreeg?
Iede: Nou ja euh, te gek! Dit is wel een kans. Op dat moment was ik nog werkzaam als steward en ik dacht, ik ga gewoon kijken hoe die uitvaartwereld is. En wie weet? Weet je, dan gaan er wel weer deuren open. Het ene kan je afsluiten en dan komt er wellicht iets anders. Nou, ik twee dagen met die dame mee. En na twee dagen dacht ik eigenlijk: “Dit is heel interessant, maar ik zie het mezelf niet doen.” Ik zie het mezelf absoluut niet doen want ik vond het zo heftig. A: als die emoties, al die mensen. B: Mega grote uitvaarten. Dus ik was op een gegeven moment bij een Indische familie, daar waren misschien wel driehonderd mensen. En daarnaast dacht ik ja, hoe kan zij dat? Hoe krijgt zij het voor elkaar dat al die mensen luisteren in zo’n ruimte? Dat ze mensen aan kan sturen en dat alles zo heel smooth loopt? Ja, ik vond het heel spannend. Ook omdat ik hier natuurlijk in mijn rol als steward helemaal niet mee te maken had. Dus ik dacht, ik weet niet of ik het mezelf zie doen. Maar goed, zij zei na twee dagen: “Ik zie jou dit wel doen. Binnenkort is er een selectiedag en ik ga ervoor zorgen dat jij bij die selectiedag komt. Ga er naartoe, je hebt niets te verliezen. Voor een nul-uren contract, dan kun je altijd zien of het iets voor je is. Je rolt er gewoon in en dan ga je het combineren met het vliegen en dan zie je wel wat je ervan vindt.” Ik dacht, je hebt nog gelijk ook. Ik naar die selectiedag een paar weken later en van al die twee kandidaten werden er twee uitgekozen. Werden geselecteerd voor een nul-urencontract en ik was een van die twee. Okay, nu de volgende stap.
Aisha: Met vliegen gecombineerd?
Iede: Ja, ben ik gaan parttimen. Toen mocht ik vijftig procent gaan vliegen, dus twee weken vliegen. En ik kon na twee weken terecht bij deze uitvaartorganisatie; twee weken op, twee weken af. En dat ging eigenlijk heel erg goed. Ik merkte wel, ben je net twee weken werkzaam in de uitvaart business, je bent een familie aan het begeleiden. De week daarop is de uitvaart en dan moest ik weer zeggen: “Nee, ik kom volgende week niet want dan ga ik naar Mexico.” of, ik kan niet maar mijn collega neemt het over. En op een gegeven moment voelde dat niet goed. En bij deze organisatie gaven ze ook aan: “Iede, stop met vliegen. Je komt lekker bij ons werken, je krijgt een mooi contract, een goed salaris, we gaan je opleiding betalen; Een nieuwe stap.” En toen dacht ik, dit is wel dé kans. Het komt op mijn pad en ik moet het gewoon aangrijpen. Dit is gewoon hét moment om die switch te maken van de luchtvaart naar de uitvaart. En zo geschiedde. En dat is nu zes jaar geleden, bijna zeven jaar geleden. En toen ben ik op een gegeven moment gestopt met vliegen. En na een dik jaar, anderhalf jaar dacht ik, wat ik nu voor een grote organisatie doe, kan ik ook voor mezelf. Ik heb zo ontzettend veel geleerd bij dat bedrijf. Dus ja, omdat er natuurlijk zoveel uitvaarten, zoveel meldingen van overlijden binnenkomen. Heb je daar te maken met alle culturen in Amsterdam, maar ook de rest van het land, ik ben overal naartoe gestuurd. Kindjes, oude mensen, Hindoestaans, Surinaams, katholieke uitvaartmissen: alles. Ik had zoveel geleerd. Ik was na anderhalf jaar zo zeker van mezelf, dat ik dacht oké ik kan dit. En eigenlijk moet ik het gewoon voor mezelf gaan doen, omdat ik dan volledig, honderd procent kan focussen op de familie. Op één familie of twee families in de week, in plaats van meerdere uitvaarten die ik dan bij het andere bedrijf moest doen per week. Dus het was gewoon teveel. Het voelde niet alsof ik echt honderd procent daar er voor de mensen kon zijn.
Aisha: Want als je meerdere families hebt, ik hoor weleens mensen zeggen: “Vijf families in de week. Ik kan me dan niet voorstellen dat je dan met zoveel aandacht nog, dat je denkt hoe heette die man ook alweer?”
Iede: Of wie was ook alweer overleden?
Aisha: Dus je wilde ook juist voor families, er voor ze zijn? Met meer aandacht kunnen luisteren?
Iede: Exact. Dus de stap genomen, voor mezelf begonnen en dat is dit jaar vijf jaar.
Aisha: Lustrumfeestje?
Iede: Jazeker, dat moet wel gevierd worden, dat zeker. Het fijne is dat je merkt dat in de loop der jaren families bijstaat. En dat je na verloop van tijd ze weer terugkomen als er bijvoorbeeld weer iemand komt te overlijden. Mensen spreken over je. Van een uitvaart komt een uitvaart. Het klinkt heel gek maar is wel zo. Als je iets hebt georganiseerd en de mensen zijn tevreden, zullen ze je de volgende keer ook weer bellen. Dat is zo bijzonder, dat je dus weer mag terugkomen bij een familie.
Aisha: Een groter compliment kun je niet krijgen denk ik.
Iede: Zeker niet. En het is sowieso elke keer weer bijzonder om te zien dat je een week toegelaten wordt bij zo’n familie. Dat je even onderdeel mag zijn van zo’n groep. Onderdeel mag zijn van zo’n moment wat natuurlijk heel verdrietig is, heel intens. Dan mag je dan gewoon een week lang ‘part of the family’ zijn. En dan leef je samen naar het moment van de uitvaart. Nou, de dag van de uitvaart is klaar en dan stopt dat. En dat is ook weer heel goed, dan ga je verder met de volgende familie. En dat is ook weer heel goed. Dat is wat het werk zo bijzonder maakt, elke keer is het weer de vraag: “Bij wie bel je aan?” Je weet nooit wie je belt, wanneer je wordt gebeld. Je bent 24/7 bereikbaar, wat betekent dat je ook middenin de nacht gebeld kan worden. Of dat je net op zaterdagochtend plannen maakt om ‘s avonds wat leuks te gaan doen en dan gaat je telefoon. Het is constant wel die flexibiliteit die je wel moet hebben.
Aisha: Je gaf net al een beetje aan van heel veel verschillende uitvaarten. Kun je een uitvaart omschrijven die je is bijgebleven? Die je maar niet meer uit je hoofd krijgt bij wijze van spreken?
Iede: De uitvaarten die mij het meeste bijblijven zijn toch wel de uitvaarten van jonge mensen. Pas geleden een jongen van tweeëndertig. Dat is zo’n intens verdrietige uitvaart omdat zo’n jongen dan nog een vriendin heeft, vrienden, mijn leeftijd...
Aisha: Ouders
Iede: Ouders, grootouders, ontzettend veel vrienden, collega’s dus dat zijn toch best wel hele intense uitvaarten. In dit geval had die jongen ook nog een kindje. Nou goed, dat is een jochie van vier die dan zijn papa verliest. Dus dat is wat zo’n afscheid zo intens maakt. Maar doordat het zo intens is, en ik laat het ook echt wel binnenkomen, en ik ben ook echt dan heel erg betrokken bij zo’n familie. Is het wel zo dat ik dan extra die drive voel om iets heel moois neer te zetten samen met de nabestaanden. Dat zo’n jongen het podium krijgt en dat hij hét afscheid krijgt wat hij verdient. In dit geval moest dat groots en met heel veel toeters en bellen noem ik het maar. Met vuurwerk en fakkels en motoren en op verschillende routes erehagen. En het kindje wat een rol kreeg met allemaal klasgenootjes, dus dan voel ik wel écht die drive om dat gewoon zo mooi te doen. Het is echt niet dat ik dat doe, want het zijn de nabestaanden die het doen. Maar met elkaar, soms moet je de mensen een beetje sturen of laten nadenken van goh dit kan ook. Of heb je wel nagedacht over dit of dat of zus of zo? Door mee te denken kan je wel het verschil maken. En ik hoop elke keer weer dat als de nabestaanden terugkijken op zo’n hele verdrietige dag, dat ze ook kunnen terugkijken met een glimlach en denken: “Oh ja, het had niet beter gekund, het had niet mooier gekund.”
Aisha: Precies. Want het afscheid dat moet er wel zijn maar het moet wel mooi aanvoelen toch? En als je dan zo’n uitvaart hebt, of het nou een hele heftge is of een van de andere uitvaarten, hoe kom jij thuis op een dag?
Iede: Met de auto. Lol. Even checken, ik heb misschien een...
Aisha: Je krijgt een melding binnen?
Iede: Ja, ik check het heel eventjes. Ik ben in afwachting van een telefoontje van een familie. Op elk moment kunnen ze bellen. Dat is ‘part of the job’. Maar: “Hoe komt ik thuis?” Standaard, het allereerste wat ik doe na de uitvaart, elke uitvaart, dan stap ik in de auto en bel Chris. Mijn man. Gewoon even om te vertellen, dit is er allemaal gebeurd. Het was een heel mooi afscheid, met heel veel mensen. Of ik vond het heel intens en heb dit en dit meegemaakt, dus ik wil eigenlijk wel constant mijn verhaal delen. En dat is sowieso mijn uitlaatklep, ik bel met hem. Maar er zijn ook een aantal mensen met wie ik heel veel contact heb; Collega’s, vriendinnen en vrienden, die een ontzettende goede uitlaadklep zijn voor me. Dus na zo’n heftige dag wil ik altijd even mijn verhaal doen. Het uitspreken, ik doe het herbeleven in mijn hoofd. Ik kom thuis, heb het er nog even een kwartier, half uurtje over en dan is het klaar. Want dan ga ik boodschappen doen, wat gezelligs doen met vrienden of met mijn man of ik ga lekker sporten. Dus ik heb wel voor mezelf bedacht van oké er moet een knop om. Op een gegeven moment is het klaar en ondanks dat het wel een vak is waarbij je toch te maken hebt met heel veel emoties. En dat gaat me steeds beter af. Natuurlijk, de ene situatie grijpt je meer aan dan de ander..
Aisha: Ja want ik kan me voorstellen dat als je een voorgesprek hebt met iemand die nog leeft, dat je dan meer emotioneel betrokken bent bij diegene. Die zag je nog levend.. Dat ervaar je ook?
Als de dood gepland wordt
Iede: Ja, het ligt echt aan de sitiuatie ook weer. Ik had gisteren een telefoontje van een meneer en hij gaat komende donderdag overlijden door euthanasie. En deze meneer heb ik al een aantal keren ontmoet en telefonisch gesproken. En dan denk ik: “Wat bijzonder dat we nog met elkaar in gesprek zijn, wetende dat hij volgende week donderdag overlijdt.” Dus wat voor gesprek heb je dan? Nou ja dat gaat dan over: “Wat ga je doen komende week, wie ga je nog zien, heb je nog bepaalde wensen, ga je nog een keer iets speciaals eten?” En ik heb hem ook de vraag gesteld, komende donderdag is de uitvaart, want dat hebben we ook zo afgesproken, dan is zijn crematie. Dat weet ie ook allemaal, hij de kaart ook gezien, hij weet heel veel over zijn uitvaart. Toen heb ik hem ook gevraagd: “Ben je er zelf wel bij, op de dag van jouw afscheid?” Het is gewoon meet iets wat ik dan in mijn hoofd heb, daar ben ik dan ook over aan het nadenken. Hij is er straks niet meer, hij is daar zo mee bezig geweest. Dan is er dadelijk het afscheid, zijn kist staat daar, zijn lichaam is daar, de ziel is natuurlijk weg. En dan ben ik toch benieuwd wat er in zo’n koppie omgaat hè? Denk hij ook na over dat moment? Toe zie hij: “Nee dat weet ik niet, dat zie ik dan wel. Ik heb daar helemaal geen idee bij, denk er ook niet over na.” En dat is dan iets wat ík me dan weer afvraag.
Aisha: Je hebt het dan over een hiernamaals of de reis van de ziel?
Iede: Omdat het zo’n mooi afscheid wordt, het wordt echt heel mooi en lief en met live muziek...
Aisha: En dat mist hij dan.
Iede: Ja, daar was ik zo benieuwd naar. Ga je dat dan wel meemaken? Ga je dat zien? In welke vorm dan ook hè? Whatever, ik bedoel, ik heb er ook helemaal geen ideeën over, maar het is wel dat ik mij dan afvraag: “Wat bedenkt iemand of hoe denkt iemand die weet dat ie volgende week kan overlijden?” dat is wel iets wat mij fascineert.
Aisha: Geloof jij zelf in een leven na de dood?
Iede: Nou ik denk wel dat er meer is tussen hemel en aarde. Ik kan me niet zo goed voorstellen dat het stopt als je je laatste adem uitblaast. Dan denk ik ja.. Waarom zitten wij nu met z’n tweeën hier op de bank die gesprek te voeren en doen wij ons ding en leven ons leven en dan is dat straks klaar en dan ben je weg?
Aisha: Hoe wil jij herinnerd worden?
Iede: Als best wel een zorgzame en aardige echtgenoot. Ik hoop gewoon positief, dat is wel wat ik hoop. Zolang je maar oprecht ben en dat probeer ik ook te zijn in het leven. Gewoon oprecht en aardig en het zorgen voor andere mensen, ik hoop dat mensen dat wel zullen onthouden.
Aisha: En tot slot, zou je willen afsluiten met een echte Iede quote?
Iede: Wees lief voor elkaar. Gewoon lief zijn. Wees gewoon aardig. Weet je soms kom je op plekken waar mensen soms misschien minder aardig zijn of dat je minder een klik hebt met iemand. Maar probeer iedereen met respect te behandelen. En ik denk als je dat geeft, krijg je dat weer terug. Dus ik denk dat als alle mensen gewoon lief zijn met elkaar, denk ik dat de wereld een beetje gezelliger kan worden.
Aisha: Ontzettend bedankt voor dit gesprek.
Iede: Jij bedankt! Tot de volgende keer hè, zie ik je later?
Beiden lachen.
